🔆 องค์ประกอบของรูปกลาป
รูปกลาปหนึ่งๆ จะต้องประกอบด้วยรูปธรรมอย่างน้อย ๘ ชนิด ซึ่งเรียกว่า อวินิพโภครูป ๘ (รูปที่แยกออกจากกันไม่ได้) ได้แก่มหาภูตรูป ๔ (ธาตุหลัก ๔):
อุปาทายรูป ๔ (รูปอาศัย ๔):
รูปทั้ง ๘ นี้จะต้องเกิดร่วมกันเสมอในทุกๆ กลาป เปรียบเสมือนเป็นแกนกลางของสสารทั้งปวง
🔆 ประเภทของรูปกลาป
คัมภีร์อัฏฐสาลินีและคัมภีร์พระอภิธรรมอื่นๆ ได้จำแนกรูปกลาปตามสมุฏฐาน (แหล่งกำเนิด) และองค์ประกอบที่เพิ่มเข้ามานอกเหนือจากอวินิพโภครูป ๘ โดยรูปกลาปที่มีชื่อเสียงและเป็นพื้นฐานที่สุดคือ สุทธัฏฐกกลาป หรือ อัฏฐกลาป ซึ่งหมายถึงกลุ่มรูปบริสุทธิ์ที่มีเพียง ๘ รูปดังกล่าวข้างต้น เป็นกลาปที่เล็กและพื้นฐานที่สุด นอกจากนี้ยังมีกลาปอื่นๆ ที่มีองค์ประกอบเพิ่มขึ้นมา เช่น:กายทสกกลาป: คือกลุ่มรูป ๑๐ รูปที่ประกอบเป็นกายประสาท (อวินิพโภครูป ๘ + ชีวิตรูป ๑ + กายปสาทรูป ๑)
จักขุทสกกลาป: คือกลุ่มรูป ๑๐ รูปที่ประกอบเป็นจักขุประสาท (ตา)
โสตทสกกลาป: คือกลุ่มรูป ๑๐ รูปที่ประกอบเป็นโสตประสาท (หู)
จากตัวอย่าง กลาปเหล่านี้จะรวมตัวกันเป็นกลุ่ม,ก้อน จนถึงอวัยวะน้อยใหญ่และร่างกายของสิ่งมีชีวิต
🔆 ความสำคัญในทางธรรมะ
การทำความเข้าใจเรื่องรูปกลาปมีความสำคัญอย่างยิ่งในเชิงวิปัสสนากรรมฐาน เพราะเป็นการมองเห็นความจริงของรูปธรรมหรือสสารในระดับปรมัตถ์ ซึ่งนำไปสู่การเห็น ไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง(รูปกลาปแต่ละกลุ่มเกิดขึ้นและดับไป ไม่มีความคงที่ถาวร) ทุกขัง(สภาวะที่เกิดขึ้นและดับไปอย่างต่อเนื่องนั้นเป็นสภาวะที่ทนอยู่ไม่ได้) อนัตตา(รูปกลาปเป็นเพียงกลุ่มของสภาวธรรมที่เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัย ไม่ใช่ตัวตน บุคคล หรือ "ของเรา" อย่างแท้จริง)ดังนั้น การพิจารณารูปธรรมในระดับกลาปจึงเป็นหนทางหนึ่งในการละคลายความยึดมั่นถือมั่นในร่างกายและวัตถุต่างๆ ซึ่งเป็นเป้าหมายอันสำคัญอย่างมากของการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา