สารบัญ
พระอภิธรรมปิฎก ๗ คัมภีร์
🔹คัมภีร์ธัมมสังคณี (Dhammasaṅgaṇī):ว่าด้วยการ "รวมกลุ่มธรรมะ" เป็นคัมภีร์แรกที่รวบรวมและจัดหมวดหมู่สภาวธรรมทั้งหมด (จิต เจตสิก รูป) ออกเป็นกุศลธรรม (ธรรมฝ่ายดี), อกุศลธรรม (ธรรมฝ่ายชั่ว), และอัพยากตธรรม (ธรรมที่เป็นกลาง) ถือเป็นแม่บทของพระอภิธรรม🔹คัมภีร์วิภังค์ (Vibhaṅga): ว่าด้วยการ "จำแนกธรรมะ" นำธรรมะที่จัดหมวดหมู่ไว้ในคัมภีร์แรกมาวิเคราะห์แยกแยะอย่างละเอียดในแง่มุมต่างๆ เช่น ขันธ์ ๕, อายตนะ ๑๒, ธาตุ ๑๘
🔹คัมภีร์ธาตุกถา (Dhātukathā): ว่าด้วยการ "สงเคราะห์ธรรมะ" อธิบายความสัมพันธ์ของธรรมะต่างๆ ว่าเข้ากันได้หรือไม่ได้กับธรรมะหมวดอื่น เช่น ขันธ์ อายตนะ และธาตุ
🔹คัมภีร์ปุคคลบัญญัติ (Puggalapaññatti): ว่าด้วยการ "บัญญัติบุคคล" เป็นคัมภีร์ที่พิเศษกว่าเล่มอื่น คืออธิบายลักษณะของบุคคลประเภทต่างๆ ตามคุณธรรมที่มีอยู่ เช่น โสดาบัน, สกทาคามี, อนาคามี, พระอรหันต์ เพื่อเชื่อมโยงสภาวะปรมัตถ์เข้ากับบุคคลตามความเป็นจริงในโลกสมมติ
🔹คัมภีร์กถาวัตถุ (Kathāvatthu): ว่าด้วย "ประเด็นโต้แย้ง" เป็นการรวบรวมหลักธรรมที่เป็นประเด็นถกเถียงกันระหว่างนิกายเถรวาทกับนิกายอื่นๆ ในสมัยสังคายนาครั้งที่ ๓ โดยมีพระโมคคัลลีบุตรติสสเถระเป็นผู้เรียบเรียง เพื่อชี้แจงหลักคำสอนที่ถูกต้อง
🔹คัมภีร์ยมก (Yamaka): ว่าด้วยการ "ยกธรรมะขึ้นเป็นคู่ๆ" เป็นคัมภีร์ที่ใช้หลักตรรกะชั้นสูงในการอธิบายธรรมะ โดยตั้งคำถามและคำตอบเป็นคู่ๆ (เช่น ถามกลับไปกลับมา) เพื่อยืนยันความหมายและขอบเขตของธรรมะแต่ละอย่างให้ชัดเจนและปราศจากความเข้าใจผิด
🔹คัมภีร์ปัฏฐาน (Paṭṭhāna): ว่าด้วย "ปัจจัย ๒๔" เป็นคัมภีร์ที่ยิ่งใหญ่และละเอียดซับซ้อนที่สุด อธิบายถึงความสัมพันธ์ของธรรมะทั้งปวงในฐานะเหตุและผล (ปัจจัย) ว่าธรรมะหนึ่งเป็นปัจจัยเกื้อหนุนหรือส่งผลต่อธรรมะอื่นๆ ได้อย่างไรบ้าง ถือเป็นบทสรุปและสุดยอดของพระอภิธรรม