ที.ม.
“ทีฆนิกาย มหาวคฺค”
มหาวรรค (หมวดที่ ๒ จาก ๓ หมวดของทีฆนิกาย)
ความหมายของชื่อคัมภีร์ “มหาวคฺค” (มะ-หา-วัก) แปลว่า “หมวดใหญ่” เพราะเป็นหมวดที่รวบรวมพระสูตรขนาดยาวที่มีเนื้อหาสำคัญและยิ่งใหญ่เอาไว้เป็นจำนวนมาก และเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางที่สุดหมวดหนึ่งในพระไตรปิฎก
เนื้อหาและภาพรวมของพระสูตร
มหาวรรคประกอบด้วยพระสูตรขนาดยาว ๑๐ พระสูตร ซึ่งถือเป็นหัวใจของทีฆนิกายและเป็นที่รวมของพระสูตรที่เป็นรากฐานสำคัญของพระพุทธศาสนา พระสูตรเด่นในหมวดนี้ที่พุทธศาสนิกชนทุกคนควรศึกษา ได้แก่:
- มหาปทานสูตร: พระสูตรใหญ่ว่าด้วยปทาน เป็นพระสูตรที่พระพุทธองค์ทรงเล่าประวัติโดยละเอียดของพระวิปัสสีพุทธเจ้า ซึ่งเป็นพระพุทธเจ้าในอดีตพระองค์หนึ่ง เพื่อแสดงให้เห็นถึงธรรมเนียมหรือแบบแผนชีวิตของพระพุทธเจ้าทุกพระองค์ (เช่น การลงสู่พระครรภ์, การประสูติ, การออกบวช, การตรัสรู้) ว่าเป็นไปในลักษณะเดียวกัน
- มหานิทานสูตร: พระสูตรใหญ่ว่าด้วยเหตุปัจจัยเป็นพระสูตรที่อธิบายหลัก “ปฏิจจสมุปบาท” (ธรรมที่อาศัยกันและกันเกิดขึ้น) ได้อย่างลึกซึ้งและละเอียดที่สุดพระสูตรหนึ่ง พระพุทธองค์ได้ทรงสนทนากับพระอานนท์และย้ำว่าหลักธรรมเรื่องนี้มีความลึกซึ้งและหยั่งถึงได้ยาก
- มหาปรินิพพานสูตร: พระสูตรใหญ่ว่าด้วยการปรินิพพาน เป็นพระสูตรที่ยาวที่สุดในพระไตรปิฎก บรรยายเหตุการณ์ในช่วง ๓ เดือนสุดท้ายแห่งพระชนม์ชีพของพระพุทธเจ้า ตั้งแต่การปลงอายุสังขาร, การประทานปัจฉิมโอวาท, การเสด็จดับขันธปรินิพพาน ณ สาลวโนทยาน เมืองกุสินารา ไปจนถึงการแจกพระบรมสารีริกธาตุ นับเป็นบันทึกทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญที่สุด
- มหาสติปัฏฐานสูตร: พระสูตรใหญ่ว่าด้วยที่ตั้งแห่งสติ เป็นพระสูตรที่เป็นคู่มือของการเจริญวิปัสสนากรรมฐานที่สมบูรณ์ที่สุด ว่าด้วยการตั้งสติพิจารณาสภาวธรรมในฐานทั้ง ๔ คือ กาย, เวทนา, จิต, และธรรม พระพุทธองค์ทรงยืนยันว่านี่คือ “ทางสายเอก” เพื่อความบริสุทธิ์และการดับทุกข์
คุณค่าและความสำคัญ
มหาวรรคมีความสำคัญสูงสุดในฐานะที่เป็นแหล่งรวบรวมพระสูตรอันเป็น “แกนหลัก” ของพระพุทธศาสนาไว้ในที่เดียว ไม่ว่าจะเป็นเรื่องราวพุทธประวัติที่สมบูรณ์ที่สุด (มหาปรินิพพานสูตร), หลักปรัชญาที่ลึกซึ้งที่สุด (มหานิทานสูตร), หรือหลักการปฏิบัติกรรมฐานที่ชัดเจนที่สุด (มหาสติปัฏฐานสูตร) ล้วนปรากฏอยู่ในหมวดใหญ่นี้ทั้งสิ้น การศึกษาหมวดนี้จึงเปรียบเสมือนการเข้าถึงหัวใจของคำสอนในหลายๆ มิติพร้อมกัน
☸️ ทีฆนิกาย มหาวรรค คือ “หมวดใหญ่” ที่ยิ่งใหญ่สมชื่อ เป็นคลังแห่งพุทธปัญญาที่ประมวลเอาพระสูตรระดับแม่บทซึ่งเป็นเสาหลักของความเชื่อและการปฏิบัติในพระพุทธศาสนาไว้ด้วยกัน การศึกษาหมวดนี้ทำให้เราได้สัมผัสกับเรื่องราวชีวิต, หลักปรัชญา และแนวทางการปฏิบัติของพระพุทธองค์อย่างครบถ้วนที่จะนำผู้ที่ศึกษาให้เข้าสู่ใจกลางของพระธรรมคำสอนอย่างแท้จริง